Łatgalia – kraina, w której każdy może znaleźć coś dla siebie

W samym centrum stolicy Łotwy znajduje się wysoka kolumna z rzeźbą na szczycie. To Pomnik Wolności, ucieleśnienie duchowego i kulturowego bogactwa Łotyszy, ich wielowiekowego dążenia do posiadania własnego państwa. Pomnik zwieńczony jest trzema złotymi gwiazdami – symbolem regionów etniczno-kulturowych Łotwy: Kurlandii-Semigalii, Inflant (Vidzeme) i Łatgalii. 

My proponujemy skupić się na mającej historyczne związki z Polską Łatgalii.

Ten region wschodniej Łotwy, podobnie jak wiele podobnych regionów leżących przy wschodnich granicach Unii Europejskiej, ze względu na swoje oddalenie od centrum, żyje swoim własnym, odrębnym, niespiesznym życiem. Czasami z nostalgią za przeszłością, ale i z nieodłączną nadzieją na lepszą przyszłość. W końcu ludzie tu żyjący, zahartowani przez wieki trudnościami, słyną ze swojej pracowitości i niewyczerpanej gościnności.

Czym zatem jest Łatgalia? Łatgalia to kraina wzgórz i jezior, miejsce, w którym przeplatają się kultury i tradycje, przestrzeń, w której każdy może znaleźć coś interesującego dla siebie.

Łatgalia otrzymała swoją nazwę od bałtyckiej grupy etnicznej – Łatgalów. Nazwa ta występuje w starych rosyjskich źródłach w wersji „Letgola”, „Lotygola”, zaś w tekstach łacińskich jako „Letthigallia”, „Letthia”. Nazwa „Łotwa” wywodzi się więc z tego samego etnonimu i do dziś zachowała swoje historyczne brzmienie w wielu językach europejskich: Lettland, Lettonia, Läti.

W XIII wieku ziemie te dostały się pod panowanie Germanów, którzy zbudowali tu swoje zamki i założyli miasta. Nawiasem mówiąc, najstarsze miasto Łotwy – Ludza – również znajduje się w Łatgalii. Dziś o zamierzchłej historii miasta, z którego pochodził znany polski pisarz i podróżnik Ferdynand Ossendowski, przypominają nam jedynie kamienne ruiny krzyżackiego zamku, jednego z wielu, które spotkać możemy nie tylko w Łatgalii, ale i w innych krajach bałtyckich. 

W połowie XVI wieku, po epoce wpływów niemieckich, rozpoczęła się epoka wpływów polskich, które są odczuwalne do dziś. Łatgalia jest jedynym regionem Łotwy, w którym zdecydowaną większość stanowią katolicy. Dowodem na to są liczne dwuwieżowe kościoły, które są rozpoznawalnym architektonicznym symbolem regionu, na czele z Bazyliką Agłońską – miejscem świętym, otoczonym głęboką czcią. Co roku w połowie sierpnia do bazyliki przybywają pielgrzymi, aby oddać cześć cudownej ikonie.

W XVI i XVII wieku, za zgodą władz polskich, zaczęli tu przybywać europejscy Żydzi. W drugiej połowie XVII wieku do Łatgalii przybyli również przedstawiciele Starego Kościoła Prawosławnego, uciekający przed tyranią cara. Obecnie łotewską społeczność staroobrzędowców uważa się za największą na świecie poza granicami Rosji. W drugiej połowie XVIII wieku, po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej Obojga Narodów, terytorium Łatgalii stało się częścią guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego. Fakt ten wyraźnie spowolnił rozwój tej prowincji w porównaniu z innymi regionami Łotwy. Na przykład poddaństwo w Łatgalii zniesiono 40 lat później niż w innych częściach Łotwy. Z pewnością odcisnęło to piętno na wyglądzie Łatgalii: znaczna część ludności nadal pracuje w rolnictwie, utwardzone są jedynie główne drogi, a zabytków kultury i historii jest tu zauważalnie mniej niż na przykład w Vidzeme. Brak funduszy jest odczuwalny niemal we wszystkich obszarach. Dopiero polityka subsydiowania w ostatnich latach tchnęła życie w te piękne, lecz nieco zapomniane miejsca. Z roku na rok organizuje się coraz więcej wycieczek turystycznych do Łatgalii, a lokalny rynek turystyki wypoczynkowej zauważalnie wzrósł i umocnił się. Lokale gastronomiczne popularyzują kuchnię łatgalską, a sztandarową pozycję zajmują gorzelnie z niezastąpioną łatgalską szmakowką.

Łatgalia to region z własnymi symbolami – flagą i herbem, z własnym dialektem, który mógłby rościć sobie prawo do statusu niezależnego języka, a także z historią różniącą się od historii reszty Łotwy. Są tu nawet dwa miasta, które rywalizują o tytuł stolicy Łatgalii – Daugawpils i Rezekne.

Pamięć o znanych Polakach, którzy urodzili się bądź przez jakiś czas mieszkali w Łatgalii (obok wspomnianego już F. Ossendowskiego m. in. Kazimierz Bujnicki, Bolesław Limanowski, Gustaw Manteuffel, Tadeusz Manteuffel, Emilia Plater i Władysław Raginis)  jest w niej wciąż żywa, a liczne ślady i pamiątki historyczne związane z Polską powinny stanowić dla turystów znad Wisły dodatkową zachętę do zwiedzania łatgalskich wiosek, miast i miasteczek. Gorąco polecam!